An now, Cherokee!

Sequoyah, an fear a chum córas scríofa na Seiricise

Tá áthas an domhain ar na Manaigh inniu! Fuair siad rud a bhí uathu le tamall fada, aistriúchán Seiricise dá scéilín, a bhuí le Durbin Feeling, cainteoir dúchais agus teangeolaí.

Ní aibítir é an rud a chum Sequoyah, ach syllabary(focal nach bhfuil agam i nGaeilge). Seasann gach siombail do shiolla iomlán.  Mar shampla, is ionann ᎠᏂᏦᎢ, an chéad fhocal thíos, agus “anitsoi”, focal a bhfuil ceithre shiolla ann.

ᎠᏂᏦᎢ ᎠᏂᎼᏂᎩ ᎤᏅᏕᏤ ᎡᎶᎯ
ᎢᎾᎨ ᏗᎨᏒ ᏭᏂᎶᏎ ᎨᎫᏢᏁᏗ ᎤᏂᏍᎦᏅᏨᎢ ᎤᏁᎳᏅᎯ ᏧᏬᎸ ᎢᎬᏱᏗᎸ
Ꮭ ᏱᏚᎾᏟᏃᎮᎴ ᏑᏕᏘᏴᏓ ᎢᎪᎯᏓ
ᏩᎵᏍᏆᏗᏍᎬᏃ ᎤᏕᏘᏴᏌᏗᏒ, ᏌᏊ [ᎼᏂᎩ] ᎤᏁᏤ ᎠᎴ ᎯᎠ ᏄᏪᏎ, “ᎣᏍᏓ ᏂᏓᏛᏁᎭ.”
ᏃᏊᎴ ᏑᏕᏘᏴᏓ ᎢᎤᎶᏎ ᎤᏠᏱᏊ
“ᎤᏙᎯᏳᏛ [ᎣᏍᏓ ᏂᏓᏛᏁᎭ],” ᎤᏛᏁ Ꮎ Ꮠ ᎠᏍᎦᏯ
ᎠᎴ ᏏᏊ ᏑᏕᏘᏴᏓ ᎢᎤᎶᏎᎢ
“ᏥᏁᎢᏍᏗᎭ ᎬᏗ ᎦᏚ ᎠᏆᎿᏬᏍᏗ,” ᎤᏛᏁ ᎾᏍᎩ ᏦᎢᏁ ᎠᏍᎦᏯ, “ᎢᏳᏃ ᎡᏝᏪ ᏂᎨᏒᎾ ᎢᎨᏎᏍᏗ ᏍᏗᏔᎵ ᏙᏓᏍᏛᏯᎧᎯᏱ ᎠᎭᏂ ᎢᎾᎨᎢ.”

ᎠᏂᏦᎢ - three of them
ᎠᏂᎼᏂᎩ - monks
ᎤᏅᏕᏤ - they abandoned
ᎡᎶᎯ - world
ᎢᎾᎨ - [into] wilderness
ᏭᏂᎶᏎ - they went
ᎨᎫᏢᏁᏗ - atoned
ᎤᏂᏍᎦᏅᏨᎢ - their sins
ᎤᏁᎳᏅᎯ - God
ᏧᏬᎸ - where he sits
ᎢᎬᏱᏗᎸ - before (in front of)
Ꮭ - no, not
ᏱᏚᎾᏟᏃᎮᎴ - they did not speak to one another
ᏑᏕᏘᏴᏓ - one year
ᎢᎪᎯᏓ - length of time
ᏩᎵᏍᏆᏗᏍᎬᏃ - at the end of it
ᎤᏕᏘᏴᏌᏗᏒ - as the year was going by
ᏌᏊ - one
[ᎼᏂᎩ] – Monk
ᎤᏁᏤ - he spoke up
ᎯᎠ - this
ᏄᏪᏎ - said
ᎣᏍᏓ - good
ᏂᏓᏛᏁᎭ - we are doing
ᏃᏊᎴ - and now (and again)
ᎢᎤᎶᏎ - it came by
ᎤᏠᏱᏊ - just the same
ᎤᏙᎯᏳᏛ - very, really
ᎤᏛᏁ - he said
Ꮎ - the
Ꮠ - other
ᎠᏍᎦᏯ - man
ᎠᎴ - and
ᏏᏊ - again
ᎢᎤᎶᏎᎢ - it came by
ᏥᏁᎢᏍᏗᎭ - I swear
ᎬᏗ - with
ᎦᏚ ᎠᏆᎿᏬᏍᏗ - smock (outer garment)
ᎾᏍᎩ - the
ᏦᎢᏁ - third
ᎢᏳᏃ - if
ᎡᏝᏪ - quiet
ᏂᎨᏒᎾ - negative “to be”
ᎢᎨᏎᏍᏗ - if it is going to be
ᏍᏗᏔᎵ - you two
ᏓᏍᏛᏯᎧᎯᏱ - I am going to leave you two
ᎠᎭᏂ - here
ᎢᎾᎨ - [in the] wilderness

Durbin Feeling, an fear a d’aistrigh an scéilín

walking on water?

cliceáil le méadú

Is cosúil go raibh ar an Triúr Manach abhainn a thrasnú, ar áth nó ar éigin, agus iad ar a mbealach isteach san fhásach, más fíor don phictiúr seo i lámhscríbhinn Jaineach ó Ghujarat. Dála an scéil, má tá cara ag duine ar bith amuigh ansin a bhfuil Gujaraitis aige/aici, ba bhreá leis na Manaigh leagan dá scéilín a fháil sa teanga sin. Tá sé ar fáil i Hindis anseo, agus ní dóigh leo go mbeadh sé ró-dheacair an leagan sin a thiontú go Gujaraitis.

They go into the wilderness.

Tíagait i fásach.

They abandoned the world.

Thréig siad an domhan.

an díthreabh ar chúl éaga

An Triúr Manach en extase tar éis dóibh an áit cheart a aimsiú dóibh féin:

- Seo é! An gort gortach!

- An fásach gan fás!

- An bhinn nach binn!

in a single Sanskrit word

Céard a rinne an Triúr Manach i dtús báire? Ní hansa:

do·rat díultad dont ṡaegul

thug siad diúltú don saol

Is cosúil nach bhfuil ach focal amháin ag teastáil leis an méid seo uilig a rá i Sanscrait: an briathar viraj. De réir an Practical Sanskrit-English Dictionary le V. S. Apte, ciallaíonn sé “to become disgusted with the world and hence to renounce all wordly attachments”.

Seo againn é sa tríú pearsa iolra den aimsir chaite:

avirajyanta

अविरज्यन्त

d'éirigh siad bréan den saol agus d'éirigh siad as

When there are three, one of them must always be a fool.

“Wo drei sind, muss immer ein Narr unter ihnen seyn.”

Sprüchwörterbuch (1830) le Georg von Graal

Nuair a bhíonn triúr ann, bíonn duine acu ina amadán.

liotagraf le Marcel Marceau

Is cosúil go raibh an seanfhocal seo ag na Gearmánaigh i bhfad roimh Herr von Graal, áfach. D'fhoilsigh Heinrich Bebel leagan de i Laidin inProverbia Germanica sa bhliain 1508. Féach an chéad líne thíos, i mbuí:

Dá mbeadh triúr ina gcompanaigh, chreidfeadh beirt acu go raibh an duine eile ina amadán.

Níl a fhios agam an bhfuil seanfhocal mar seo le fáil i dteanga ar bith eile. Níl a fhios agam ach oiread cé chomh fada a bhí an ceann seo ag na Gearmánaigh. Ach chuir sé scéilín an Triúr Manach i gcuimhne dom ar an toirt!

an greannán anois

Triúr manach a thug diúltú don saol.

Téann siad ins an fhásach chun aithrí a dhéanamh ina gcuid peacaí roimh Dhia.

Bhí siad gan labhairt lena chéile go ceann bliana.

Ansin dúirt fear díobh le fear eile bliain amháin ina dhiaidh sin, “Táimid go maith,” ar seisean.

Mar sin go ceann bliana.

“Is maith go deimhin,” arsa an dara fear.

Bhí siad ann ina dhiaidh sin go ceann bliana.

“Dar m’aibíd,” arsa an treas fear, “mura ligeann sibh ciúnas dom fágfaidh mé an fásach uile daoibh!”

Theresa Illés, an t-ealaíontóir a mhaisigh Inna Téoir Mucca Beca, a rinne na pictiúir seo. Tá Gaeilge líofa aici, dála an scéil!

monks & hermits

Is fearr triúr. Nó ... is fearr leis na daoine a dhéanann na híomhánna triúr, ar a laghad.

díthreabhaigh eile

Seo triúr díthreabhach ón 3ú haois AD ó Gandhara.

Seo iad na focail “triúr díthreabhach” i Sanscrait agus i dTibéidis. Cén script is fearr leat?

three renunciants

tri dithrebaid

triúr díthreabhach

Tosaíonn an seann-scéilín grinn a bhfuil mé ag imirt leis fós leis na focail seo:

Tríar manach do·rat díultad dont ṡaegul.

Triúr manach a thug diúltú don saol.

Manaigh is ea iad ag tús an scéilín, ach is díthreabhaigh iad leath bealaigh tríd an dara habairt:

Tíagait i fásach…

Téann siad in fhásach…

Focal ársa is ea “díthreabhach”. Tagann sé ón aimnfhocal “díthreabh” a chiallaíonn “fásach, áit gan aon duine ann”. Tosaíonn sé leis an rémhír “dí-” a chiallaíonn “gan”. An sainmhíniú a thug Sanas Cormaic dúinn ± 1,000 bliain ó shin ná:

432. dithreb .i. beith cen treib n-ann nó cen trebadh

432. díthreabh .i. bheith gan treibh ann nó gan treabhadh

Maidir le "treb / treibh / treabh", tá an focal seo le fáil i mBreatnais freisin mar “tref / tre” leis an gciall “baile”, agus is cosúil go bhfuil sé gaolmhar le “Dorf” na Gearmáinise.

Dar le Trecheng Breth Féne (nó Tréanna na hÉireann), bhíodh trí dhíthreabh mór le rá in Éirinn sa sean-am:

43. Trí díthruib Hérenn: Fid Mór hi Cúailgni, Fid Déicsen hi Tuirtri, Fid Moithre hi Connachtaib.

Nod libh: ní bhíodh an focal “triúr”, a tháinig ó “trí fhear”, ná ceathrar, cúigear, 7c. le fáil i Sean-Ghaeilge Mhóch. Tháinig siad i réim de réir a chéile agus bhí “trí” agus “triúr” in úsáid le chéile ar feadh i bhfad.